Roby Hormis bestrijdt stigma vluchtelingen: ‘Vluchten is een werkwoord, geen identiteit’
Al bijna zijn hele leven woont Roby Hormis in Nederland. Dankzij zijn ouders die uit Irak zijn gevlucht, heeft hij een prachtig leven kunnen opbouwen; al waren er ook worstelingen. Eén ding zit hem dwars: het stigma dat aan vluchtelingen kleeft. ,,Ik wil het graag menselijker maken, dat we elkaar als mensen zien en niet als vluchtelingen.”
Wout Fassbender
april 30, 2024
In een cafeetje in De Pijp neemt Roby Hormis ruim de tijd te vertellen waar hij tegenaan loopt en ook hoe de barre tocht is verlopen die hij als dreumes samen met zijn broers en ouders heeft moeten doorstaan vanuit Irak. Een groot deel daarvan kan hij zich niet herinneren, maar Roby kent de verhalen van zijn ouders en broers.
Drie jaar doet het gezin Hormis erover om naar Nederland te komen. Zijn ouders zien al snel dat hun kinderen niet veilig konden opgroeien door de Golfoorlog. De droombestemming: Australië. ,,Mijn vader had daar een scholarship gekregen, maar kreeg de papieren niet rond.”
Het gezin keert terug naar Irak en deed vervolgens een nieuwe vluchtpoging, met de Verenigde Staten als doel. Via Syrië, Turkije en het Oostblok komt het gezin dankzij mensensmokkelaars in Moskou terecht, waar ze zo’n vier maanden verblijven en wachten op groen licht voor de reis naar Amerika.
Eerst wil Roby nog even iets kwijt over mensensmokkelaars. ,,In Nederland hebben die alleen negatieve connotatie. Ja, we hebben hiervoor geld betaald. Maar in Irak wordt dit gezien als een functie van iemand die je van A naar B brengt: kachechi. Die persoon kan goede of slechte bedoelingen hebben, maar is dat niet overal zo?”
‘Geen uitgestippeld pad’
Dan vervolgt hij zijn verhaal over de barre tocht. ,,Op een gegeven moment wordt tegen je gezegd waar je de meeste kans hebt om naartoe te gaan. Als je vlucht, bewandel je geen uitgestippeld pad”, benadrukt Roby.
,,We waren aan het wachten tot het moment waarop we naar Amerika konden gaan. Dat duurde maar en duurde maar, totdat ons werd verteld dat we wel naar Nederland konden gaan.” Die kans grijpen zijn ouders.
De familie strijkt na een kort verblijf in een asielzoekerscentrum in Zeewolde neer in ’s-Gravenpolder, een klein dorp in Zeeland met zo’n vijfduizend inwoners waar zij het enige niet-Nederlandse gezin zijn. Een bewuste keuze, stelt Roby.
,,We konden naar een grote stad, omdat we daar makkelijker zouden kunnen aarden. Maar mijn vader vond het beter om in een klein dorp te gaan wonen, zodat we ons wel móésten aanpassen.” Met trots: ,,Daar ben ik hem nog altijd dankbaar voor.”
Onbezorgde jeugd
Roby Hormis krijgt een onbezorgde jeugd, speelt met vriendjes en vriendinnetjes uit het dorp, maar als hij ouder wordt en inmiddels richting Arnhem is verhuisd en vervolgens in Amsterdam gaat studeren, worstelt hij steeds meer met zichzelf. ,,Ik ging mij afvagen: wie ben ik nou eigenlijk? Als ik met Nederlanders was, dan was ik toch die Irakees en onder Irakezen ben ik ontzettend Nederlands. Dus ik had geen idee waar ik nu tussen paste.”
Dat maakt hem eenzaam, geeft hij toe. ,,Ik heb echt veel in mijn eentje zitten huilen op mijn kamer. Met mijn broers en ouders deelde ik dat niet. Zij hadden genoeg aan hun hoofd, ik wilde hen niet lastigvallen.”
Een paar jaar geleden is hij daar met iemand over gaan praten. Aanvankelijk voor zijn werk als ondernemer, maar al snel ging het ook over zijn afkomst en de worsteling met zichzelf. ,,Nu voel ik mij gewoon Roby Hormis”, vertelt hij trots.
Nu de zoektocht naar zichzelf is voltooid, wil hij anderen inspireren met zijn verhaal. Onlangs stond hij in Deurne voor de klas om te vertellen over vrijheid. ,,Superspannend”, zegt hij daar over. ,,Het is een abstract thema en voor heel veel mensen vanzelfsprekend, omdat ze hier in alle vrijheid geboren zijn. Voor mij is vrijheid dat ik alle kanten van mezelf durf te laten zien.”
Schaamte
Het tegenovergestelde? Schaamte, antwoordt Roby. ,,Ik heb hier alle vrijheid: een fantastische vrouw, een zoontje, een eigen bedrijf, een eigen huis, maar ik heb niet altijd het gevoel dat ik op elke plek volledig mezelf kan zijn en volledig welkom ben. Dat is voor mij schaamte. De negatieve berichtgeving in het nieuws helpt daar niet bij.”
Tijdens zijn ervaringslessen stellen de kinderen heel diverse vragen over de tocht, over zijn favoriete Nederlandse eten, of zijn vriendin Nederlands is (hij is inmiddels getrouwd en is in 2023 vader geworden) of dat Roby blij is dat zijn ouders naar Nederland zijn gekomen.
,,Over die laatste vraag had ik nog nooit nagedacht, want voor mij is het een gegeven dat ik hiernaartoe ben gekomen. Maar die vragen zijn zo puur, zonder oordeel, terwijl sommige volwassenen juist wél met een bepaald vooroordeel naar je kijken. Uiteindelijk ging de ervaringsles vooral over de tocht die we hebben gemaakt en de dappere keuzes van mijn ouders en niet per se over het abstracte thema vrijheid.”
Negatieve beeldvorming
De negatieve beeldvorming stoort hem, geeft hij toe. ,,In Nederland heeft het woord vluchteling een negatieve connotatie. Maar het is gewoon een normaal woord. Het is een werkwoord, geen identiteit. In Nederland wordt al snel gekeken naar: wat kom jij eigenlijk brengen? Heel transactioneel. Het menselijke wordt er volledig uitgehaald. Je vlucht je land uit, omdat het daar echt onveilig is.”
Natuurlijk, benadrukt Roby, zijn er ook mensen die misbruik maken van de situatie. ,,Dat is in alles zo. Maar daar wordt vooral naar gekeken. Je hebt alles al achtergelaten en dan moet je ook nog tegen dat stigma vechten. Dat vind ik zo oneerlijk, want wij werden met open armen ontvangen. Ik wil het graag menselijker maken, dat we elkaar als mensen zien en niet als vluchtelingen.”
Een korte stilte: ,,Het is toch vreemd eigenlijk dat vluchtelingen zo negatief in het nieuws zijn?”, vraagt Roby zich hardop af. Verbazing klinkt door in zijn stem. ,,Maar ik word wel ingehuurd om mijn verhaal te vertellen omdat het inspireert. Als mensen mij trouwens vragen of ik wil komen vertellen dat vluchtelingen ook mensen zijn, dan bedank ik liever. Dat is niet mijn boodschap, want ik wil niet verdedigen dat ik ook een mens ben. Mijn doel is om met mijn verhaal voor verbinding te zorgen.”
Als Roby een laatste slok van zijn bietensap neemt, zegt hij: ,,Met mijn moeder heb ik het er wel eens over, maar ik zou hier best graag met mijn oudste broer eens meer over willen praten nu wij het hier zo over hebben. Mijn middelste broer woont inmiddels in Australië en mijn vader is een paar jaar terug overleden.”
Zijn eigen zoektocht is voltooid, maar zijn familiegeschiedenis zet hem nog wel aan het denken. Hoe dan ook is Roby zijn ouders dankbaar voor hun moedige besluit om te vluchten, want zijn familie is goed terechtgekomen.
